ابتدا باید بررسی کنیم تا ببینیم دادخواست چیست و تنظیم دادخواست در چه مواردی انجام می گیرد؟ در هنگام طرح دعوای حقوقی یا خانوادگی در مراجع قضایی باید تنظیم دادخواست در فرم های مخصوصی که از طرف قوه قضاییه به تصویب رسیده است انجام گیرد. در غیر این صورت اگر دادخواست در برگه دیگری تنظیم شود مراجع قضایی به آن رسیدگی نمی کنند.

البته در دعاوی کیفری می توان روی هر برگه ای شکایت را تنظیم کرد. مطابق با ماده 48 قانون آیین دادرسی مدنی شروع رسیدگی در دادگاه مستلزم تنظیم و تقدیم دادخواست است. فرم های دادخواست برای هر مرحله از دادخواهی و برای تقدیم به هر مرجع قضایی متفاوت است که در ادامه انواع آن را بیان خواهیم کرد.

دادخواست چیست؟

دادخواست یکی از انواع اوراق حقوقی است که برای آغاز فرایندهای دادگاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد. گفتنی است که دادخواست اولین قدم برای شروع یک فرایند دادگاهی است. این نکته را فراموش نکنید که هر دادخواستی، با توجه به محتوا و مورد مصرف آن، به انواع گوناگونی تقسیم می‌شود؛ به عنوان نمونه، درخواست‌های مبنی بر طلاق، با نام “دادخواست طلاق” نامیده می‌شوند.

انواع فرم های تنظیم دادخواست

نکته‌ای که در نگارش دادخواست باید به آن توجه داشته باشید، موضوع و انواع آن است. هر شخصی در نگارش دادخواست، باید به خوبی تشخیص دهد که نوشته خود، در کدام‌ یک از انواع دادخواست قرار می‌گیرد، سپس بر این مبنا، تنظیم دادخواست را آغاز کند. نگارش دادخواست با توجه به اینکه به کدام‌یک از مراجع قضایی تقدیم می‌شود، به انواع زیر بخش‌پذیر است:

• فرم تنظیم دادخواست مختص به دادگاه بدوی.
• مخصوص واخواهی.
• مختص به شورای حل اختلاف.
• مربوط به دادگاه تجدید نظر.
• فرم تنظیم دادخواست مخصوص فرجام خواهی.
• در خصوص دیوان عدالت اداری.

 

مواردی که در تنظیم دادخواست باید رعایت شود

در ماده 51 قانون آیین دادرسی مدنی مواردی که در نگارش دادخواست باید نوشته شود بیان شده است و شامل موارد زیر است.

• در صورتی که تنظیم دادخواست توسط وکیل (حتی وکیل آنلاین) انجام می شود باید مشخصات وکیل نیز درج شود.
• چنانچه نشانی شخصی که دعوا علیه او مطرح شده است معلوم نباشد باید سه بار در روزنامه آگهی منتشر شود و در صورتی که مراجعه ای صورت نگیرد، دادگاه به صورت غیابی حکم صادر می کند.
• در قسمت دیگر باید خواسته و بهای آن تعیین شود؛ خواسته یا مالی است و یا غیر مالی. مثلا در صورتی که دادخواست در مورد طلب مالی از شخصی دیگر باشد، باید مبلغ آن به طور دقیق در تنظیم دادخواست قید شود.
• در ایران دادگاه ها بدون عرضه دادخواست به دعوی ها رسیدگی نمی کنند. تنظیم دادخواست باید به زبان فارسی به صورت کتبی و به صورت تایپ شده در برگه های ویژه ای نوشته شود. البته در صورتی که نیاز به اقدام سریع و فوری است می توان از برگه های معمولی استفاده کرد.
• مشخصات فردی شامل نام و نام خانوادگی، نام پدر، سن، اقامتگاه و شغل خواهان.

تفاوت تنظیم دادخواست حقوقی با شکایت کیفری

1. دعاوی کیفری بابت وقوع یک جرم مطرح می شود و شاکی درخواست مجازات مجرم را دارد، اما دعاوی حقوقی معمولا برای مسائل حقوقی و مالی مطرح می شود و نوشتن دادخواست برای هر کدام متفاوت می باشد.
   
2. تنظیم شکایت یا شکواییه برای دعاوی کیفری مورد استفاده قرار می گیرد. ولی دادخواست حقوقی برای دعاوی حقوقی تنظیم می شود.
3. شکایت کیفری مربوط به آیین دادرسی کیفری است و نوشتن دادخواست حقوقی مربوط به آیین دادرسی مدنی است.
4. شکایت نامه کیفری باید به دادسرا یا دادگاه کیفری ارائه شود. و دادخواست حقوقی باید به دادگاه حقوقی ارائه شود.
5. شکواییه را میتوان در یک برگه معمولی نوشت اما تنظیم دادخواست حقوقی باید در فرم مخصوص چاپ شده ارائه کرد.
6. در شکایت کیفری به شخص شکایت کننده، شاکی و به شخصی که از او شکایت شده است متشکی عن هو گفته می شود. در نوشتن دادخواست حقوقی به شخصی که اقامه دعوی کرده است، خواهان و به کسی که دعوی علیه او اقامه شده است خوانده گفته می شود و به موضوعی که برای آن پرونده تشکیل شده است خواسته گفته می شود.
7. برای تنظیم شکواییه باید یک تمبر پنج هزار تومانی استفاده کرد. هزینه اقامه دعوی حقوقی با توجه به ارزش خواسته متغیر است.

چگونگی تنظیم دادخواست حقوقی

یکی از اساسی ترین مراجع رسیدگی به دعاوی و شکایت مردم محاکم قضایی می باشد. محاکم قضایی بر حسب قوانینی که رسیدگی به پرونده های قضایی را تعیین می کنند، به شکایات مراجعه کنندگان رسیدگی می کند و احکام نهایی را صادر می کند.

برای شروع شکایت در محاکم قضایی، تنظیم دادخواست الزامی می باشد و با پیشرفت بسترهای الکترونیکی و خط مشی های قوه قضاییه، اقامه دعوا بدون نوشتن دادخواست ناممکن است. پس همه افرادی که متقاضی طرح دعوا در خصوص پرونده های گوناگون هستند باید دادخواست مربوطه را تنظیم کنند. بعد از طی شدن مراحل و روند قانونی این دادخواست به مراجع قضایی مربوطه ارائه شود.

بنابراین چنانچه نگارش دادخواست با فرم مشخص شده انجام نشود دادگاه به پرونده هیچ رسیدگی نخواهد کرد. گاهی اوقات ممکن است پس از تنظیم قرارداد بین دو طرف، بر حسب اتفاق، توافقات درج شده در متن قرارداد دیگر ارزش سابق را نداشته باشد و جرمی بوجود بیاید، در این صورت، تا وقتی که دادخواستی تهیه و تنظیم نشود، شروع بررسی پرونده امکان پذیر نمی باشد.

روند اداری تنظیم دادخواست

همانطور که ذکر شد در اکثر شهرها به بستر خدمات الکترونیک و اینترنتی قوه قضایه دسترسی وجود دارد. به همین دلیل به ندرت پیش می آید که محاکم قضایی دادخواست ها را به صورت دستی و غیر رسمی بپذیرند.

بنابراین افرادی که قصد طرح دعوی در محاکم قضایی دارند باید به سامانه خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نموده و یا با مراجعه کردن به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و پرداختن هزینه معین شده در رابطه با تنظیم و تکمیل دادخواست، روند طرح دعوی حقوقی خود را در محاکم قضایی آغاز نمایند.

نکته: البته اگر در شهرستان کوچکی که هنوز دسترسی به خدمات الکترونیکی وجود ندارد، امکان پذیرش دادخواست به صورت دستی توسط دادگاه ها وجود دارد.

 

مدارک و ضمائمی که مربوط تنظیم دادخواست می باشد

خواهان باید مدارک و مستنداتی که در رابطه با پرونده وجود دارد را در نوشتن دادخواست ضمیمه کند تا دادگاه بر اساس قانون و با توجه به مدارک و مستندات داوری کند و حکم دهد. به طور معمول مدارک و مستندات باید کپی برابر اصل شود. البته در سیستم الکترونیک مدارک یک بار اسکن می شود و مدیر دادگاه آن را به تعداد خواندگان به علاوه یک نسخه چاپ کند.

نگارش دادخواست عاملی مهم پس از تنظیم آن

پس از اینکه دادخواست مورد نظر تهیه و تنظیم شد، نوبت به آن می رسد که نگارش متن شروع شود. باید در نظر داشته باشید که نگارش دادخواست به مهارت و دانش حقوقی بسیار نیازمند است. در کل نگارش موضوع بسیار مهمی پس از تهیه اوراق قضایی مانند نگارش دادخواست می باشد. به عنوان مثال، در تنظیم لایحه باید از قلمی شیوا استفاده شود و جملات خلاصه و مفید نوشته شوند.

نکته اول نگارش دادخواست: ساختار کلی

اوراق قضایی معمولا به شکل یک نامه با پاراگراف‌های گوناگون تنظیم می‌شوند اما یک دادخواست، عموما دارای یک جدول است. شکل کلی تنظیم دادخواست به این صورت است که نگارنده دادخواست، ابتدا برخی از نکات کلی مانند مشخصات خواهان (یا وکیل قانونی او) و خوانده را بصورت دقیق در جدول می‌نویسد، سپس به سراغ نگارش بخش اصلی دادخواست می‌رود. موارد زیر را باید در قسمت جدول دادخواست بیان کنید:

• نام، نام خانوادگی، نام پدر، شغل و محل اقامت خواهان.
• نام، نام خانوادگی، نام پدر، شغل و محل اقامت خوانده.
• تعین خواسته و بهای آن (به عنوان مثال، اگر مطالبه شما حضانت یا مهریه است، باید در این قسمت، آن را بیان کنید).
• دلایل و منضمات دادخواست (این مورد با توجه به نوع دادخواست شما، باید پر شود؛ مواردی مانند فاکتور یا عقدنامه در این قسمت درج می‌شوند).

هنگام نوشتن دادخواست، در متن اصلی باید نکات زیر را رعایت کنید:

مهم‌ترین مسئله در نگارش دادخواست و متن اصلی آن، بیان مطالبه شما و متصل کردن جزییاتی است که در قسمت جدول دادخواست ارائه کرده‌اید. در این قسمت باید بصورت شفاف با بیانی ساده و رسمی، از مراجع قضایی تقاضای خود را بخواهید و در پایان نیز، دلایل و مستندات خود را بیان کنید.

نکته دوم نگارش دادخواست: زبان دادخواست

زبان نگارش دادخواست، بسیار مهم و تعیین‌کننده است، تا جایی‌که تنظیم دادخواست با یک زبان عامیانه یا غیرشفاف، کلیت کار را زیر سوال می‌برد. مطمئنا شما باید به شکلی منظور خود را بیان کنید که قاضی یا دادستان، بدون هیچ کج‌فهمی یا اشتباه، آن را بفهمد. نکات زیر را نیز در نوشتن یک دادخواست،رعایت کنید:

• در تنظیم دادخواست، علائم سجاوندی (نقطه‌ویرگول، کاما و نقطه) را به درستی رعایت کنید و تمام سعی خود را به‌کار بگیرید که هیچ غلط املایی در متن وجود نداشته باشد.
• دادخواست را حتما بصورت تایپی تنظیم کنید. همچنین در تنظیم دادخواست، مواردی مانند سایز فونت و نوع فونت را مد نظر قرار دهید.

نکته سوم نگارش دادخواست: بررسی نمونه دادخواست

در مرحله نوشتن دادخواست، اگر یک نمونه را با دقت مشاهده کنید، مطمئنا در فرایند نگارش دادخواست، موفق‌تر خواهید بود؛ در راستای رسیدن به چنین هدفی، یک نمونه مربوط به مطالبه مهریه را در این بخش قرار می‌دهیم:

 برگ دادخواست به دادگاه عمومي

مشخصات طرفين	نام	نام خانوادگى	نام پدر	شغل	محل اقامتشهر – خيابان -كوچه –  شماره –پلاك
خواهان
خوانده
وكيل يا نماينده قانونى
تعيين خواسته و بهاي آن	مطالبه مهريه به ميزان / ريال به انضمام كليه خسارات قانوني با صدور قرار تأمين
دلايل و منضمات دادخواست	كپي مصدق عقد نامه، مدارک مورد نیاز دیگر
رياست محترم مجتمع قضايی “شهرستان مورد نظر شما” باسلام احتراماً به استحضار می‌رساند: اينجانب/ اينجانبه به استناد كپی مصدق عقدنامه شماره   مورخ    /    /    با خوانده عقد ازدواج دائمی در دفترخانه شماره و نام شهرستان با مهريه‌ای به ميزان … ريال منعقد كرده‌ايم. نظر به اينكه خوانده از پرداخت مهريه اينجانب خودداری می‌كند، فلذا استدعای رسيدگی و صدور حكم به محکوميت خوانده به پرداخت مهريه مافي القباله به ميزان… ريال درحق اينجانب مستنداً به مواد 1082 قانون مدنی و تبصره‌ی الحاقی 29/4/76 آئين‌نامه اجرائی ماده مذکور به انضمام كليه خسارات قانونی و هزينه دادرسی مورد استدعاست. ضمناً با توجه به اينكه خواسته در معرض تضييع می‌باشد به استناد ماده 108 قانون آئين دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی بدواً صدور قرار تأمين خواسته و اجراي آن قبل از ابلاغ وق ماده 117 آن قانون نيز تقاضا می‌شود. محل امضاء – مهر – انگشت

تنظیم دادخواست اعاده حیثیت 

نگارش دادخواست اعاده حیثیت برای زمانی می باشد که شخصی علیه شخص دیگری مطالب غیر واقعی بیان کند و باعث تشویش اذهان عمومی یا تخریب شخصیت او شود. بنابراین شخص زیان دیده می تواند دادخواست اعاده حیثیت تنظیم کند و خوانده باید برای جبران خسارت مادی و معنوی او اقدام کند و در مواردی نیز مجازات در پی دارد. ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی به صورت دقیق این موضوع را اینگونه بیان کرده است:

“هرکس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله، نامه، شکوائیه، مراسلات، عرایض، گزارش یا توزیع هرگونه اوراق چاپی یا خطی با امضا یا بدون امضا اکاذیبی را اظهار کند، یا به همان مقاصد اعمالی را برخلاف حقیقت را به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحاً یا تلویحاً نسبت دهد اعم از اینکه به طریق مزبور به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به غیر واقع شود یا نه علاوه بر اعاده حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از ۲ ماه تا ۲ سال و یا شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم شود”

تنظیم دادخواست مطالبه وجه

دعاوی مربوط به امور مالی از رایج ترین دعاوی است. از این دست دعاوی می توان به دادخواست مطالبه وجه یا مطالبه چک  اشاره کرد. با تنظیم دادخواست مطالبه وجه، خواهان، خواسته که همان طلب خود می باشد را از طریق مراجع قانونی پیگیری می کند و دعوی را علیه خوانده در دادگاه اقامه می کند.

در زمینه چک در صورتی که حساب شخص صادر کننده چک موجودی کافی نداشته باشد شخص می تواند چک را برگشت بزند و برای مطالبه وجه با تنظیم دادخواست مطالبه وجه از طریق مراجع قانونی اقدام کند.

تنظیم دادخواست اعسار

در صورتی که دعوای مالی علیه شخصی مطرح شده باسو و شخص خوانده توانایی پرداخت مبلغ مورد نظر را نداشته باشد، می تواند نسبتن به نوشتن دادخواست اعسار و ارائه آن به دادگاه اقدام کند. با تنظیم این دادخواست شخص ناتوانی خود را به دادگاه اعلام می کند و بنا به دلایل موجود دادگاه می تواند اعسار را بپذیرد یا آن را رد کند.

تنظیم دادخواست تنظیم سند

در صورت خرید یا فروش اموال غیر منقول مثل ملک یا زمین در صورتی که فروشنده برای تنظیم سند و انتقال آن به خریدار اقدامی نکند، خریدار می تواند با تنظیم دادخواست الزام به تنظیم سند رسمی از مراجع قضایی برای دریافت حق و حقوق خود اقدام کند.

مطلب پیشنهادی: چرا نیاز به نگارش و تنظیم نامه اداری داریم؟

تنظیم دادخواست طلاق

دادخواست طلاق می تواند از طرف زوج یا زوجه به دادگاه خانواده ارائه شود. اول از همه باید به این نکته توجه کرد که در تنظیم دادخواست طلاق توافق، متن نوشته شده اهمیت چندانی ندارد و نیاز نیست خیلی روی آن تمرکز بشود. فقط بهتر است تمامی توافقات بین طرفین در آن نوشته شده باشد. به عنوان نمونه اگر تنظیم دادخواست طلاق بر عهده وکیل باشد، وی می تواند متن توافق شده بین زوجین را نزد خود محفوظ نگه دارد و مواردی نظیر: مهریه، نفقه و موارد این چنینی را از طریق دفاتر خدمات قضایی صورت جلسه کند.

موردی دیگری نیز وجود دارد که در آن مراحل نوشتن دادخواست بدون حضور وکیل انجام می پذیرد. در این شرایط زوجین با در دست داشتن مدارک مورد نیاز جهت طلاق توافقی، به دفاتر خدمات قضایی الکترونیکی مراجعه کرده و با ارائه مدارک فقط اعلام می کنند که خواستار طلاق توافقی می باشند. در این نوع دفاتر، معمولا یک نسخه آماده جهت انجام اینکار موجود می باشد و زوجین فقط لازم است در انتها آن را امضا کنند. این مورد نیز نباید فراموش شود که در صورت پشیمانی یکی از طرفین، و در شرایطی که ادامه کار پیگیری نشود، پرونده بسته خواهد شد.

تنظیم دادخواست به صورت آنلاین

در صورتی که برای طرح دعوایی نیاز به تنظیم دادخواست یا مشاوره حقوقی دارید پیشنهاد می شود به وکیلی که در زمینه موضوع مورد نظر اشراف کامل دارد مراجعه کنید. شما می توانید با مراجعه به گروه وکلای داور  با وکلا و متخصصان در زمینه های مختلف ارتباط برقرار کنید.

دادخواست توسط چه کسی تنظیم می شود؟

دادخواست توسط خود فرد خواهان و یا وکیل او باید تنظیم شود

اگر در تنظیم دادخواست محل اقامت خواند مشخص نباشد چه باید کرد؟

پیشنهاد میشود یک آگهی در روزنامه منتشر شود

انواع فرم های تنظیم دادخواست

فرم تنظیم دادخواست مختص به دادگاه بدوی. مخصوص واخواهی. مختص به شورای حل اختلاف. مربوط به دادگاه تجدید نظر. فرم تنظیم دادخواست مخصوص فرجام خواهی. در خصوص دیوان عدالت اداری.

در چه مواردی دادخواست تنظیم می شود؟

طلاق و دعاوی خانواده/ اعسار/ مطالبه چک و وجه و..